گزارش کوتاه نشست معرفی کتاب (وبینار)
میراث فرهنگی اتحاد شوروی در آسیای مرکزی
مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی با همکاری انجمن علمی ایرانی مطالعات منطقه ای
دکتر فرهاد عطایی (نویسنده)
استاد گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران
دکتر محمدرضا مجیدی
دانشیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران
مدیر نشست
دکتر الهه کولایی
رییس مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران
سه‌شنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۰
ساعت ۱۷ تا ۱۸:۳۰
گزارش کوتاه نشست معرفی و بررسی کتاب
«میراث فرهنگی اتحاد شوروی در آسیای مرکزی»
نشست رونمایی از کتاب «میراث فرهنگی اتحاد شوروی در آسیای مرکزی» در روز سه شنبه 18 مهر ۱۴۰۰ از سوی مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران با همکاری انجمن علمی ایرانی مطالعات منطقه‌ای (کارگروه اوراسیای مرکزی) به صورت وبینار برگزار شد. در این نشست دکتر فرهاد عطایی استاد گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران (نویسنده کتاب) و دکتر محمدرضا مجیدی دانشیار گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران به طرح دیدگاه‌های خود پرداختند. مدیر این نشست دکتر الهه کولایی بودند. در ابتدای این نشست دکتر کولایی با اشاره به اهمیت پژوهش‌های میدانی در حوزه مطالعات منطقه‌ای به نقطه قوت این کتاب به¬عنوان اثری برآمده از بررسی‌های میدانی دکتر عطایی اشاره کردند و از ایشان خواستند در مورد کتاب توضیح کوتاهی ارائه دهند.
دکتر عطایی صحبت‌های خود را با سپاس از مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی برای حمایت از چاپ کتاب شروع کرده و گفتند: این کتاب از نوع پژوهش‌های به اصطلاح میدانی و به طور دقیق‌تر «در محل» است. نوع اولیه مطالعات منطقه‌ای در ایران پیشینه دیرپایی در قالب سفرنامه‌نویسی و بررسی‌های دانشمندان دوران‌های قدیم دارد. نوع دیگر مطالعات منطقه‌ای پیشینه‌ای استعماری است که از سوی کشورهای استعمارگر ایجاد شد. نوع سوم مطالعات منطقه‌ای از نوع دانشگاهی و نوین است که سرشت میان‌رشته‌ای دارد. روش پژوهش این کتاب، روش کاملا کلاسیک است. ایشان در ادامه درباره پیشینه تهیه کتاب توضیح‌هایی ارائه کرده و گفتند: این کتاب یک عکس است در دوران گذار منطقه. عکس فرهنگ و هنری که اتحاد شوروی به میراث گذاشت و رفت. کتاب سه بخش دارد. بخش نخست وضعیت فرهنگ در این منطقه، بخش دوم و اصلی کتاب پژوهشی درباره آسیای مرکزی و بخش سوم نیز به مساله هویت می‌پردازد. مساله هویت و انسان تراز شوروی، مساله‌ای مهم در شوروی بود.
در ادامه دکتر مجیدی به طرح دیدگاه پرداختند و با تاکید بر اهمیت مطالعات منطقه‌ای و پژوهش‌های میدانی گفتند: چاپ این کتاب هم مایه خوشحالی شد و هم انتظارها را بالا برد. پیشنهاد بررسی این کتاب، با سفر کاری من به ازبکستان همراه شد. همسفر ما نیز از اندیشمندان یکی از جمهوری‌ها بود. این فرصت باعث شد نظر این اندیشمندان را نیز درباره اثر دریافت کنم. ایشان درباره اهمیت این کتاب گفتند: در دوران مسئولیت من در یونسکو، ما روی مساله میراث فرهنگی در آسیای مرکزی کار کردیم. امروزه مسئولان کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که حفظ این میراث بدون پیوند با حوزه تمدنی ایران بزرگ مقدور نیست. به¬نظر می‌رسد دروازه‌های تعامل در منطقه نیز گشوده‌تر از پیش است. ایشان در ادامه با اشاره به مفهوم منطقه‌گرایی فرهنگی گفتند: بنیان‌های همگرایی، حوزه فرهنگ است. در تجربه همگرایی اروپا نیز چنین بوده است. ما به¬عنوان جامعه نخبگی باید عرصه¬ای را فراهم کنیم تا داده‌های نظری با پژوهش میدانی تطبیق داده شود و در حضور موثر و تعاملی در صحنه، زمینه‌های همگرایی نخبگانی، بعد توده‌ای و بعد هیئت‌های حاکمه را فراهم کنیم.
ایشان درباره محتوای کتاب گفتند: در فصل اول به پیشینه فرهنگی سیاسی منطقه در سه دوره پیشاتزار، تزار و دوران کمونیسم پرداخته شده است. در فصل دوم که بنیان این پژوهش است اگر امکان اضافه¬کردن مستندها و گزارش‌های همه کشورها باشد، برای پژوهشگران مفید خواهد بود. در بخش سوم، نویسنده بحث را با رویکرد به مفهوم «فرهنگ» شروع کرده و رویکرد مورد نظر خود را از بین رویکردهای انسان‌باورانه و مردم‌شناسانه انتخاب می‌کند، که رویکرد انسان‌باورانه در حوزه فرهنگ و هنر آسیای مرکزی در دوران اتحادشوروی است. ایشان در پایان گفتند: پیشنهاد می‌کنم فصل پنجم با موضوع تحول‌های فرهنگی هنری پس از استقلال اضافه شود و همچنین فهرست کتابنامه کامل شود. نسل حاضر نیازمند پژوهش‌های تطبیقی و تکمیلی در این حوزه است. بحران هویت از گذشته در این منطقه شکل گرفته و در سطح ملی در این کشورها ادامه پیدا کرده است. این به سود کشورهای منطقه نیست. نخبگان این کشورها باید ابزارهایی را در چارچوب الگوی فرهنگی منطقه‌گرایی و همگرایی منطقه‌ای به¬کار گیرند.
در پایان دکتر کولایی با اشاره به کتاب «کتابشناسی اوراسیای مرکزی و افغانستان» که به تازگی تجدید چاپ شده است، و همه کتابهای مربوط به حوزه فرهنگ آسیای مرکزی را نیز معرفی کرده است، از حضور و سخنرانی دکتر فرهاد عطایی و دکتر محمد رضا مجیدی تشکر کردند.